Εξόριστοι στην πόλη μας

Ας περιεργαστούμε ένα σκηνικό που περιλαμβάνει και τα δύο αυτά στοιχεία:

Μεσημέρι στην Πλάκα. Με την άνοιξη προ των πυλών, δυο βήματα από το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, ο δρόμος είναι γεμάτος περαστικούς και τουρίστες. Ολοι περπατούν στην άσφαλτο παραμερίζοντας για να περάσουν μηχανάκια, αυτοκίνητα και το τουριστικό «τρενάκι». Τα στενά πεζοδρόμια κατειλημμένα από παρκαρισμένα αυτοκίνητα και την πραμάτεια των μαγαζιών. Λίγο πιο πάνω, απέναντι από το Μνημείο του Λυσικράτη («φανάρι του Διογένη» το αποκαλούν μερικοί), το πεζοδρόμιο είναι απλώς ανύπαρκτο. Το χρησιμοποιεί καφέ-εστιατόριο γνωστού επιχειρηματία με δεκάδες κέντρα διασκέδασης, για να απλώνει τραπεζοκαθίσματα σε μήκος δεκάδων μέτρων και πλάτος όσο οι πλάκες του.

Ακριβώς σε αυτό το σημείο, οι διερχόμενοι κοντοστέκονται. Υποχρεωτικά πάνω στην άσφαλτο. Οχι μόνο για να δουν το μνημείο, την αρχαία οδό Τριπόδων και τη θέα προς τον βράχο της Ακρόπολης. Μια αυτοσχέδια μπάντα με χάλκινα πνευστά και νταούλια, πέντε Τσιγγάνοι σαν βγαλμένοι από ταινία του Κουστουρίτσα δονούν τον αέρα με τους ήχους τους. Ο κόσμος συντονίζεται και χαμογελά. Από το βάθος του δρόμου, όμως, εμφανίζεται ο νόμος στο πρόσωπο δύο αστυνομικών, της ΕΛ.ΑΣ. και του Δήμου Αθηναίων. Πλησιάζουν σκυθρωποί και αγέρωχοι. Σταματούν μπροστά από την μπάντα. Οι μουσικοί σταματούν, χαμογελούν, υποκλίνονται θεατρικά, μαζεύουν τα όργανα και φεύγουν. Τα άλλα «όργανα» αποχωρούν και αυτά, αφήνοντας τα τραπεζοκαθίσματα στην ησυχία τους. Λες και οι Τσιγγάνοι ήταν το ένα και μοναδικό εμπόδιο της εύρυθμης λειτουργίας του δρόμου...

Εικόνες παρόμοιες ή και χειρότερες εμφανίζονται καθημερινά σε χιλιάδες σημεία της Αθήνας και των μεγάλων πόλεων. Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο όταν οι πεζοί δεν προσπαθούν απλώς να κάνουν μια χαλαρή βόλτα, αλλά πρέπει να διεκπεραιώσουν τις δουλειές τους, κινούμενοι με τα πόδια αντί να χρησιμοποιήσουν αυτοκίνητο, που θα προσθέσει ρύπους στην ατμόσφαιρα και όχληση στο κοινωνικό σύνολο.

Εγκλήματα «τετελεσμένα»

Πώς φθάσαμε όμως σε αυτό το σημείο; Πώς γίνεται να θεωρούμε δεδομένο ότι μια πεζή διαδρομή για τα καθημερινά ψώνια μπορεί να μετατρέπεται σε δρόμο αντοχής μετ' εμποδίων για προπονημένους αθλητές; Ως πότε θα είναι ανέφικτος ο αμέριμνος περίπατος για ένα γονιό με το παιδί του ή έναν κινητικά ανάπηρο, όταν τα καροτσάκια συναντούν κάθε πέντε μέτρα στύλους ατάκτως ερριμμένους, σπασμένες πλάκες, λακκούβες, αυτοκίνητα και μηχανάκια παρκαρισμένα, περίπτερα με απλωμένη πραμάτεια στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα; Την απάντηση αναζητούμε σήμερα πέρα από τα «γνωστά», δηλαδή:

* την έλλειψη ουσιαστικής αστυνόμευσης,

* τα μικρο-μεγαλοσυμφέροντα όσων απλώνουν τραπεζοκαθίσματα, υαλοπετάσματα, σόμπες και ομπρέλες, διαφημιστικές πινακίδες και πλαίσια, σε πεζόδρομους και πεζοδρόμια,

* την αδράνεια των αρμοδίων δήμων να ασκήσουν ελέγχους σε όσους εκμεταλλεύονται τον δημόσιο χώρο,

* το νομοθετικό πλαίσιο, που επιτρέπει στους δήμους να επικαλούνται ευθύνες άλλων (υπουργείων, περιφέρειας, νομαρχίας, λιμενικού κ.λπ.) και να μην παρεμβαίνουν,

* τους δεκάδες φορείς που σκάβουν δρόμους και πεζοδρόμια χωρίς κανένα συντονισμό ή κλείνουν χώρους με λαμαρίνες για να αποθηκεύουν τα εργαλεία τους.

Συγκρίσεις και εκκρεμότητες

Ο Συνήγορος του Πολίτη ασχολήθηκε με το θέμα το 2005, καταλήγοντας σε συγκεκριμένα συμπεράσματα ένα χρόνο μετά. Στην έκθεσή του τότε περιέλαβε και σειρά φωτογραφιών με χαρακτηριστικά παραδείγματα. Με απογοήτευση διαπιστώνουμε ότι πέντε χρόνια αργότερα η εικόνα παραμένει ίδια ή και χειρότερη, αν και οι αρμόδιες υπηρεσίες ενημερώθηκαν για τα προβλήματα και θα έπρεπε να προχωρήσουν σε ενέργειες. Αλλη μια απόδειξη ότι το πρόβλημα δεν ξεκινά μόνο από την έλλειψη παιδείας και αστυνόμευσης, αλλά και από τον τρόπο κατασκευής και συντήρησης πεζοδρομίων, πεζοδρόμων και δρόμων.

Ενδεικτικά είναι τα όσα συνέβησαν με δύο σχετικώς μικρά έργα που έγιναν πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 στο 7ο Δημοτικό Διαμέρισμα (Αμπελόκηποι, Γκύζη, Ερυθρός κ.λπ.) και στο 5ο Δημοτικό Διαμέρισμα (Πατήσια έως Προμπονά). Εξι χρόνια αργότερα, τα έργα αυτά δεν έχουν ουσιαστικά παραληφθεί από τους εργολάβους, ενώ μέσα στον χώρο του Δήμου Αθηναίων βρίσκονται σε εξέλιξη δικαστικές μάχες ανάμεσα σε υπαλλήλους-μηχανικούς για τον τρόπο που έγιναν η επίβλεψη, η υλοποίηση και η παραλαβή. Εκτοξεύονται κατηγορίες για κακοτεχνίες, άχρηστα υλικά, υποέργα που πληρώθηκαν χωρίς να εκτελεστούν, ελλείψεις ουσιαστικές και τυπικές. Στο μεταξύ, τα χρόνια κυλούν (χωρίς τα εμπόδια που συναντούν καροτσάκια και βήματα πεζών), νεότερα έργα έχουν έρθει να καλύψουν τα προβλήματα των παλαιότερων και οι δημότες περιμένουν αδίκως να συναντήσουν μια καλύτερη μέρα στον... δρόμο.