Η αρώνια «κατακτά» τους Έλληνες

Φυτεύτηκαν ήδη 700 στρέμματα σε όλη την Ελλάδα Ένα φυτό με ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, φαρμακευτικές και άλλες χρήσεις, κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος μεταξύ των Ελλήνων καλλιεργητών. Πρόκειται για την αρώνια, που ήδη καλλιεργείται σε 700 στρέμματα σε όλη την ελληνική επικράτεια και τα πρώτα «μηνύματα» είναι πολύ θετικά. Όπως εξηγεί στο ΑΜΠΕ ο τακτικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης Ιωάννης Σπανός, η συνολική παραγωγή, ύστερα από μία διετία, υπολογίζεται σε 224 τόνους (σε φυτευτικό σύνδεσμο 3μ Χ 2μ, 160 φυτά στο στρέμμα και σε δύο κιλά ανά φυτό), και σταδιακά θα αυξάνει- στο τρίτο έτος 4 κιλά το φυτό, στο τέταρτο έτος 8 κιλά το φυτό και στο 5ο έτος 10 κιλά το φυτό. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας (Πιερία, Αθήνα, Καρδίτσα, Σέρρες, Στερεά Ελλάδα κ.α.), συγκροτούνται, μάλιστα, ομάδες παραγωγών αρώνιας, με την καθοδήγηση και τις συμβουλές του κ. Σπανού. Η αρώνια η μελανόκαρπη (Aronia melanocarpa/Black Choceberry) ανήκει στην οικογένεια των ροδοειδών (Rosaceae) και είναι φυλλοβόλος θάμνος, ύψους 1-3 μέτρων. Πρόκειται για ένα πολύτιμο φαρμακευτικό είδος, το οποίο απαντάται φυσικά στην ανατολική βόρεια Αμερική και νότια στον Καναδά, σε ευρεία έκταση, σε ξηρές και υγρές περιοχές. Η αρώνια είναι ένα θαμνόμορφο φυτό που η συστηματική του καλλιέργεια, στην Ευρώπη και Ρωσία, άρχισε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αφού προηγουμένως αναγνωρίστηκε η πολύτιμη φαρμακευτική και υγιεινή αξία των καρπών της. Η αρώνια στην Διεθνή κλίμακα των φραρμακευτικών φυτών (1-5) κατέχει τις πρώτες θέσεις. Μορφολογία-Οικολογία Η αρώνια είναι μακρόβιος και μειωμένων γενικών απαιτήσεων θάμνος, διότι αναπτύσσει ευρύ ριζικό σύστημα και αντέχει σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (<-25ο C). Η ταχύτητα ανάπτυξης των φυτών είναι αργή (30-40εκ. ανά έτος), όμως η διάρκεια ζωής είναι μεγάλη (έως 100 έτη). Οι ρίζες (εκτός από την κεντρική/πασσαλόριζα) είναι επιφανειακές και λεπτές. Αναπτύσσει πολλές παραφυάδες και μεταφυτεύεται εύκολα. Τα φύλλα είναι ελλειπτικά (2-6εκ. μήκος και 1-4εκ. πλάτος). Το χρώμα των φύλλων το θέρος είναι ανοικτό έως σκούρο πράσινο, και το φθινόπωρο αλλάζει σε διάφορα χρώματα (πορτοκαλί, ροδοκόκκινο, απαλό ροζ). Το φυτό ανθίζει τον Ιούλιο ή Αύγουστο, τα άνθη είναι άσπρα και φύονται σε μικρές ταξιανθίες. Το χρώμα του φλοιού κυμαίνεται (καφέ έως ανοικτό μαύρο). Ο καρπός είναι μικρός (7-10 χιλιοστά), στρογγυλός, απαλός μαύρος στην αρχή και μαύρος, όταν ωριμάζει. Στην Ελλάδα ωριμάζει νωρίτερα (Αύγουστος-αρχές Σεπτεμβρίου, ανάλογα με το κλίμα). Η παραγωγή καρπών αρχίζει από το τρίτο έτος και σταδιακά αυξάνεται. Εξάπλωση-οικονομική σημασία Στην Ευρώπη, η αρώνια καλλιεργείται σε διάφορες χώρες (Ρωσία, Λιθουανία, Βουλγαρία, Σουηδία, Δημοκρατία της Τσεχίας) και σε ευρεία έκταση στην Πολωνία. Στη Λιθουανία, μία εταιρεία παρασκευάζει κρασί (από τους καρπούς της αρώνιας) που ονομάζεται «Aronijos» που συνιστάται για πρόληψη από καρδιοπάθειες. Η αρώνια εισήχθη από την Αμερική στην Ανατολική Ευρώπη, πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, και αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως καλλωπιστικό φυτό. Όμως, μετά τον πόλεμο, χρησιμοποιήθηκε σαν φαρμακευτικό φυτό από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Το 1974, 54.000 στρέμματα φυτεύτηκαν στην Ανατολική Ευρώπη, από τα οποία τα 40.000 στρέμματα σε περιοχές με ψυχρό κλίμα (Σιβηρία). Ο σκοπός των φυτειών ήταν η παραγωγή χυμού και φαρμακευτικών σκευασμάτων, διότι οι καρποί της αρώνιας είναι πλούσιοι σε ουσίες (ανθοκυανίνες, φαινόλες, καταχίνες, φλαβονόλες, κ.ά.). Η οικονομική σημασία της καλλιέργειας της αρώνιας είναι μεγάλη, διότι το κόστος καλλιέργειας είναι χαμηλό (τιμές γυμνόριζων τριετών φυταρίων 2-4 ευρώ), αποδίδει εισόδημα σε μικρό διάστημα (δύο έως τρία έτη μετά την φύτευση), η φυτεία διαρκή μεγάλο διάστημα (έως 100 έτη), η καλλιέργεια θεωρείται βιολογική (δεν χρειάζονται λιπάνσεις, ραντίσματα, διότι δεν έχουν αναφερθεί μέχρι σήμερα ασθένειες). Xρήσεις-Προϊόντα Ο καρπός της αρώνιας είναι βρώσιμος και εύγευστος (ιδιαίτερα κατόπιν επεξεργασίας), και δύναται να χρησιμοποιηθεί ευρύτατα σε μαρμελάδες, διότι περιέχει μία πολύτιμη ουσία, την πηκτίνη. O καρπός μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην φαρμακοβιομηχανία, διότι περιέχει και βιταμίνη C σε υψηλά επίπεδα (15-30 mg στα 100 γραμμάρια), καθώς και πολλές άλλες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία (Α, Β1, Β2, Β3, Β6, Β9, Ε, Κ, P). Επίσης, ο καρπός μας προστατεύει και από την ραδιενέργεια. Το κυριότερο προϊόν της αρώνιας για πώληση είναι οι καρποί (νωποί, καταψυγμένοι και αποξηραμένοι σε μορφή σταφίδας). Επιπλέον, οι καρποί επεξεργαζόμενοι παρέχουν μεταποιημένα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως μαρμελάδες, χυμούς, σιρόπι, λικέρ ή κρασί. Στη Λιθουανία, μία εταιρεία παρασκευάζει κρασί (από τους καρπούς της αρώνιας) που ονομάζεται "Aronijos" που συνιστάται για αναζωογόνηση και πρόληψη από καρδιοπάθειες. Η αρώνια θεωρείται είδος πολύτιμο για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες, λόγω υψηλής περιεκτικότητας σε ζωτικές πολυφαινόλες (πέντε φορές περισσότερο από τα σταφύλια). Τα εκχυλίσματα των καρπών και φύλλων της αρώνιας έχουν χρήσιμες αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις φαρμακοβιομηχανίες, διότι εμπεριέχουν ουσίες με χρήσιμες θεραπευτικές ιδιότητες (ανθοκυανίνες, πολυφαινόλες, βιοφλαβονόλες, ταννίνες, ισταμίνες, σεροτονίνες, κ.ά.). Στα φαρμακεία του εξωτερικού διατίθενται σκευάσματα της αρώνιας, σε κάψουλες, σταγόνες, κ.ά. Η πρώτη καλλιέργεια της αρώνιας στην Ελλάδα Η πρώτη καλλιέργεια στην Ελλάδα, έγινε πριν από τρία χρόνια (με φυτάρια ποικιλίας νότιας Βουλγαρίας, ηλικίας τριών ετών) στην περιοχή των Σερρών (Παραπόταμος, ΒΔ της λίμνης Κερκίνης), με ιδιοκτήτη τον κ. Κωνσταντίνο Χοκμενίδη. Η καλλιεργούμενη έκταση είναι 4 στρέμματα (φυτευτικός σύνδεσμος 2X3μ.), 160 φυτά/στρέμμα, συνολικά 160Χ4=600 φυτά. Η καλλιέργεια είναι βιολογική, διότι δεν χρησιμοποιήθηκαν φυτοφάρμακα, χημικά λιπάσματα, και δεν υπήρξαν ασθένειες. Στο αγρόκτημα έγινε εμπλουτισμός μόνο με φυσικό λίπασμα (κοπριά) και τα φυτάρια αρδεύονται (με σύστημα στάγδην). Η παραγωγή σε καρπούς το 2011, ύστερα από τρία έτη, κυμαίνεται από 8-13κιλά ανά φυτάριο (μέσος όρος 10κιλά/φυτό, ή 10Χ160=1.600κιλά/στρέμμα). Οι καρποί από τον παραγωγό πωλούνται νωποί, καταψυγμένοι ή αποξηραμένοι (σε μορφή σταφίδας). Προοπτικές Η καλλιέργεια της αρώνιας ενδείκνυται για τη χώρα μας, διότι οι κλιματικές και εδαφικές συνθήκες είναι ευνοϊκές και το κόστος της φυτείας και καλλιέργειας είναι χαμηλό, εξηγεί στο ΑΜΠΕ ο κ. Σπανός. Επίσης, όπως τονίζει, θα αποτελέσει μία νέα εναλλακτική καλλιέργεια για τους αγρότες και θα αυξήσει το εισόδημα, ιδιαίτερα σήμερα που η Ελλάδα μαστίζεται από την κρίση, και οι επιδοτήσεις των αγροτικών προϊόντων σταδιακά ελαττώνονται. Συγκομιδή - επεξεργασία Η συγκομιδή των καρπών της αρώνιας για την Ελλάδα γίνεται τον Αύγουστο (έως μέσα Σεπτεμβρίου), χειρωνακτικά. Οι καρποί διατηρούνται νωποί σε ψυγεία (2ο C) για διάστημα τριών μηνών για να πωλούνται ως νωποί, ή διατηρούνται σε καταψύκτες για μεγάλα χρονικά διαστήματα και πωλούνται ως κατεψυγμένοι. Επιπλέον, οι καρποί, αφού αποξηραθούν, μπορούν να πωληθούν σε μορφή σταφίδας ή να μεταποιηθούν σε εμπορεύσιμα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας και οικονομικής σημασίας, όπως μαρμελάδες, χυμούς, σιρόπι ή κρασί. Σημαντικό οικονομικό όφελος μπορεί να προκύψει με τη μετατροπή των εκχυλισμάτων των καρπών αρώνιας σε φαρμακευτικές ουσίες για την καταπολέμηση πολλών ασθενειών. Επισημαίνεται ότι ο θρυλικός κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν χρησιμοποίησε σκευάσματα της αρώνιας για προστασία από την κοσμική και ραδιενεργό ακτινοβολία του σύμπαντος.