Είμαστε έτοιμοι να διαχειριστούμε τη δική μας, προσωπική μας οικονομική κρίση;

Έκπληκτος παρακολουθώ τη χώρα να μπαίνει σε μία νέα εποχή. Έκπληκτος από το πόσο γρήγορα άλλαξαν τα δεδομένα, από το πόσο αργά και βασανιστικά πέρασαν τα δύο τελευταία χρόνια, από την αποκαθήλωση “ινδαλμάτων” και από την ταχύτατη καταδίκη ενός αρρωστημένου lifestyle.
Έκπληκτοι είναι και εκατομμύρια συμπολιτών μας που βλέπουν τη γη να χάνεται κάτω από τα πόδια τους και τη χώρα να εισέρχεται σε μία νέα περίοδο, την οποία η κοινωνία μας δεν ήταν και εξακολουθεί να μην είναι έτοιμη να την αντιμετωπίσει.

Άσχετα τί θα γίνει με τις διαπραγματεύσεις και το PSI, το νέο μνημόνιο και το ευρώ, η πραγματικότητα είναι ότι, η Ελλάδα (και μαζί της και πολλές ακόμη αναπτυγμένες χώρες) έχει εισέλθει σε μία τεράστια κρίση. Κρίση που δεν είναι μόνο κρίση χρέους, αλλά κυρίως είναι “κρίση πραγματικότητας” και “κρίση ρεαλισμού”.

Οι Έλληνες πολίτες δεν είδαμε τα σημάδια της κρίσης, όπως αυτά επί χρόνια εκφράζονταν μέσα από τα στατιστικά στοιχεία, δεν είδαμε τις ανισορροπίες της οικονομίας μας (μισθοί χαμηλότεροι από τη Γερμανία, αλλά κόστος ζωής στην Ελλάδα πολύ μεγαλύτερο από τη Γερμανία και από άλλα κράτη), δεν είδαμε την ανισορροπία του γκλαμουρίστικου lifestyle της κοινωνίας μας το οποίο ερχόταν σε αντίθεση με την οικονομική μας πραγματικότητα.

Οι Έλληνες, φερθήκαμε ακριβώς όπως φέρθηκε η Ελλάδα. Δανειστήκαμε από τις τράπεζες, χωρίς να έχουμε παιδεία και κουλτούρα δανεισμού. Διαχειριστήκαμε το χρέος μας με κακό τρόπο. Αγοράσαμε σπίτια σε φουσκωμένες τιμές ή -ακόμη χειρότερα- σπαταλήσαμε τα δάνεια σε καταναλωτικές δαπάνες και σε επιδείξεις χλιδής. Και τώρα που το χρέος έρχεται να μας συνθλίψει, εξακολουθούμε να μην ξέρουμε πώς να διαχειριστούμε την κρίση μας.

Δεν ευθύνονται αποκλειστικά οι πολίτες για το κακό που βρίσκει την κοινωνία μας. Το κακό ξεκινά από τα κόμματα (επίσης υπερδανεισμένα και σε αδυναμία να πληρώσουν τα χρέη τους), γιγαντώνεται στο Κράτος και διαχέεται στην κοινωνία. Συνεργοί στη διόγκωση του εγκλήματος κατά της ελληνικής κοινωνίας ήταν και οι τράπεζες, οι οποίες προώθησαν την πραμάτεια τους, χωρίς να ακολουθούν τους κανόνες τραπεζικής πρακτικής που επιβάλλουν τις αρχές της “ασφάλειας” και της “συντηρητικότητας”.

Σήμερα, άσχετα τί τελικά θα γίνει με το κούρεμα του κρατικού χρέους και την εφαρμογή της νέας δανειακής σύμβασης, ξεκινάει και θεριεύει η κρίση χρέους της κοινωνίας. Και αναγκαστικά ερχόμαστε πλέον να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα.

Η πραγματικότητα λέει ότι, μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, εξακολουθεί να έχει λανθασμένη αντίληψη για το τί είναι χρέος και το ποιές είναι οι υποχρεώσεις των οφειλετών. Βλέποντας το κούρεμα του κρατικού χρέους, ακούγοντας τα δύο μεγάλα κόμματα να προσπαθούν για το κούρεμα του δικού τους χρέους, είναι πολύ φυσιολογικό για τους πολίτες να πιστεύουν ότι κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και με τους ίδιους.

Παρά το γεγονός ότι ο Σύλλογός μας δεν είναι αρμόδιος για να ασχοληθεί με το ζήτημα της αδυναμίας (ή και της απροθυμίας;) πολλών πολιτών να αποπληρώσουν τα δάνειά τους προς τις τράπεζες, εν τούτοις καθημερινά δέχεται μεγάλο αριθμό τηλεφωνημάτων και επιστολών, σχετικά με το πρόβλημα αυτό. Και είμαστε έκπληκτοι από το γεγονός ότι μεγάλο μέρος των όσων επικοινωνούν μαζί μας, δεν έχουν αντιληφθεί τις διαστάσεις του προβλήματός τους.

“Πήρε ο γιός μου ένα δάνειο από την τράπεζα, στεγαστικό ήταν το δάνειο, για επιδιορθώσεις στο σπίτι μας. Όμως, με το δάνειο πήγε και πήρε ένα ταξί. Μία Mercedes. Το τράκαρε όμως το ταξί, και καθώς η δουλειά δεν πήγαινε καλά, πούλησε την άδεια. Και τώρα είναι ενάμιση χρόνο άνεργος. Τί να κάνουμε; Υπάρχει κάποιος τρόπος για να “κουρευτεί” το δάνειο και να μην το πληρώσουμε;” μου έλεγε προχθές μία κυρία στο τηλέφωνο.
“Ψάχνει ο γιός σας για δουλειά;” τη ρώτησα, “σε πόσες συνεντεύξεις πήγε αυτή την εβδομάδα;”
“Πού να βρει δουλειά τώρα το παδί; Αφού δουλειές δεν υπάρχουν”, μου απαντά.

Κανείς δε θα μας σώσει από τη δυσχερή θέση που βρισκόμαστε. Το Κράτος, στο οποίο επί γενιές μάθαμε να προστρέχουμε για να καλύπτει την οποιαδήποτε ανεπάρκεια, αυτή τη φορά δε θα μας γλυτώσει. Το ίδιο διασύρεται σε όλο το κόσμο, σκύβοντας το κεφάλι και νομοθετώντας υπάκουα ότι του υπαγορεύουν οι δανειστές, για να μπορέσει να διώξει ένα μικρό βάρος χρεών από πάνω του.

Εμείς θα σώσουμε τους εαυτούς μας! Αν τελικά το αντιληφθούμε. Εμείς θα πρέπει να φανούμε γενναίοι και να βρούμε τρόπους επιβίωσης.
Αν ο γιός της κυρίας που επικοινώνησε μαζί μου πιστεύει ότι, μη ψάχνοντας για δουλειά, θα λύσει έτσι το πρόβλημά του, κάνει λάθος. Αν νομίζει ότι, κάποιος -ενδεχόμενα το Κράτος- θα βγει να τον διασώσει από την άσχημη κατάσταση που βρέθηκε και πάλι κάνει λάθος.
Προσωπικά, πολλούς απ’ όσους γνωρίζω που πραγματικά έχουν ανάγκη για δουλειά, ψάχνουν ακατάπαυστα. Και σε κάποια στιγμή, μετά από ένα μήνα, μετά από δύο ή από τρεις μήνες, σε κάποια στιγμή βρίσκουν. Ίσως όχι τη δουλειά την οποία θα ήθελαν ή για την οποία εκπαιδεύτηκαν, αλλά έστω κάποια δουλειά που τους δίνει ένα εισόδημα, τους επιτρέπει να ζήσουν έστω και λιτά, αλλά που παράλληλα τους βγάζει μία θηλιά που διαρκώς έσφιγγε γύρω από το λαιμό τους και που τους δίνει την άνεση να ψάξουν -χωρίς την πίεση του κατεπείγοντος- για κάτι καλύτερο.

Έχω ακούσει δεκάδες περιπτώσεις συμπολιτών μας που χρωστούν κάποιο στεγαστικό δάνειο και που, έχοντας υποστεί μείωση ή και ολική απώλεια των εισοδημάτων τους, δε μπορούν να εξυπηρετήσουν τις δόσεις τους.

Συζητώντας τέτοιες περιπτώσεις συμπολιτών μας, συχνά τους ρωτώ αν έχουν καταρτήσει κάποιο “πλάνο έκτακτης ανάγκης”, το οποίο να περιλαμβάνει και το ενδεχόμενο ρευστοποίησης κάποιου περιουσιακού στοιχείου.
“Μα τί λέτε τώρα κύριε Σιάτρα; Να πουλήσω ακίνητο σ’ αυτές τις τιμές;” είναι η απάντηση που σχεδόν πάντα παίρνω.
Όμως, το ίδιο έλεγαν και πέρυσι. Και από τότε, οι τιμές υποχώρησαν σημαντικά. Αλήθεια, υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που πιστεύουν τα όσα λένε στις τηλεοράσεις οι διάφοροι πρόεδροι ενώσεων ιδιοκτητών, ακινήτων κλπ, που επί χρόνια -ανοήτως- προτρέπουν τον κόσμο να συνεχίσει να αγοράζει ακίνητα, επειδή τα ακίνητα ...δε χάνουν την αξία τους; (Βέβαια, τη δουλειά τους κάνουν οι πρόεδροι αυτοί και τα συμφέροντά τους υπερασπίζονται ή νομίζουν ότι υπερασπίζονται).
Οι άνθρωποι που νοιώθουν ότι βρίσκονται σε δύσκολη οικονομική κατάσταση (ακόμη και αυτοί που το βάρος του χρέους δεν έχει κτυπήσει την πόρτα τους) θα πρέπει οπωσδήποτε να καταρτίσουν ένα σχέδιο “διαχείρισης της περιουσίας” τους. Το να κάθονται και να περιμένουν το μοιραίο, δε θα ωφελήσει σε τίποτα.

Θα πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι στη ζωή, τα πράγματα δεν έρχονται πάντα όπως τα θέλουμε. Δυστυχώς, μας έτυχε να ζήσουμε μέσα σε μία από τις χειρότερες κρίσεις που βίωσε ποτέ αυτός ο τόπος, τουλάχιστον στη σύγχρονη ιστορία του. Σε τέτοιες στιγμές, το βασικό είναι να επιβιώσουμε και να μη χάσουμε την ψυχική ή τη σωματική μας υγεία. Σε τέτοιες στιγμές, βασικό είναι να αντιληφθούμε ότι, εμείς, μόνον εμείς, θα πρέπει να βοηθήσουμε τον εαυτό μας. Και θα πρέπει να προσπαθήσουμε και να παλέψουμε όσο περισσότερο μπορούμε.

Μετά από τις εξελίξεις αυτών των ημερών, θα γίνει πλέον σαφές ότι η χώρα μας έχει αλλάξει. Και μπαίνει σε ένα στάδιο προσαρμογής στα πραγματικά της δεδομένα και την πραγματική της θέση. Τουλάχιστον, με τον τρόπο που αξιολογούνται οι χώρες στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα.
Ας μην περιμένουμε ότι η κατάσταση μπορεί να αλλάξει σύντομα. Η χώρα μπορεί να ξαναβρεθεί σε ρυθμούς ανάπτυξης από το 2013 ή το 2014, αλλά αυτή τη φορά, τόσο η μορφή της ανάπτυξης, όσο και το οικονομικό περιβάλλον θα είναι εντελώς διαφορετικά (χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης συνδυαζόμενη με πρωτόγνωρα υψηλή ανεργία).

Στον αγώνα μας εναντίον της κρίσης, αυτή τη φορά, δε θα έρθει αρωγός κανείς. Μέσα ή έξω από την Ευρωζώνη (ας πάψουμε να έχουμε τις αυταπάτες ότι εκτός Ευρωζώνης τα πράγματα θα είναι καλύτερα και ότι τα προβλήματά μας θα επιλυθούν) εμείς μόνοι μας θα πρέπει να παλέψουμε, εμείς μόνοι μας θα πρέπει να βρούμε τις λύσεις. Και το πρώτο μας βήμα ενάντια στην κρίση, είναι να αντιληφθούμε την πραγματικότητα γύρω μας και να κάνουμε ένα ρεαλιστικό πλάνο διάσωσής μας.