Χρήσιμες "εθνοκοινωνικές" στατιστικές / του Σιλβέν Σιπέλ

Utiles statistiques «ethno-économiques» ©Le Monde Ποσοστό περιουσιακών στοιχείων που «διασώθηκε» από την κρίση (2009 έναντι 2005) στις ΗΠΑ, ανάλογα με την εθνοτική ομάδα Είναι άραγε πολιτικά ορθό να προχωρούμε σε εθνοτικές στατιστικές; Αυτό το τόσο οικείο σε εμάς ερώτημα, σχεδόν κανείς Αμερικανός δεν το κατανοεί καν, τόσο βαθιά εγγεγραμμένη στην κοινή τους αντίληψη περί δημοκρατίας και πολιτεύματος είναι η φυλετική κι η εθνοτική διάσταση, που αφορά αντίστοιχα το χρώμα του δέρματος ή την καταγωγή. Ιδωμένη υπό αυτό το πρίσμα, μια πρόσφατη έρευνα έρχεται να διαφωτίσει με σκληρό τρόπο ορισμένες ιδιαίτερες πτυχές των επιπτώσεων της κρίσης στην αμερικανική κοινωνία. Στις 26 Ιουλίου, το κέντρο «Πιου», ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά-δημογραφικά ινστιτούτα των Ηνωμένων Πολιτειών, δημοσίευσε μια εκτενή ανάλυση των στοιχείων του «γραφείου απογραφής» (Census) -το αντίστοιχο του γαλλικού «εθνικού ινστιτούτου στατιστικών και οικονομικών ερευνών» (ΙΝSEE)- όσον αφορά την εξέλιξη των περιουσιακών στοιχείων των Αμερικανών (ακίνητα, οχήματα, καταθέσεις, μείον τα χρέη των νοικοκυριών). Η έρευνα έχει σημείο εκκίνησης το 2005, τρία έτη πριν ξεσπάσει η κρίση και ολοκληρώνεται στα τέλη του 2009, εννέα μήνες μετά την κορύφωσή της. Αν εξετασθούν «εθνοτικά» τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά. Μέσα σε μια πενταετία, η μέση περιουσία των ισπανόφωνων Αμερικανών μειώθηκε κατά 66%, εκείνη των ασιατικής καταγωγής κατά 54%, εκείνη των Αφροαμερικανών κατά 53% κι εκείνη των λευκών κατά 16%. Με άλλα λόγια: όλες οι εθνοτικές ομάδες της χώρας είδαν την περιουσία τους να φθίνει από 3.5 ως 4.5 φορές περισσότερο από την εθνοτική εκείνη κατηγορία που το Census αποκαλεί «αποκλειστικά λευκούς», ήτοι όλους όσοι αυτοπροσδιορίζονται αποκλειστικά ως λευκοί, χωρίς αναφορά σε καμία άλλη εθνοτική ταυτότητα (π.χ. «λευκός ισπανόφωνος»). Κατά τα άλλα, οι εθνοτικές ομάδες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση, ήταν ταυτόχρονα εκείνες που είχαν τα λιγότερα περιουσιακά στοιχεία. Κατά συνέπεια, το χάσμα μεταξύ των περιουσιακών στοιχείων των λευκών και των «άλλων» διευρύνθηκε φοβερά. Η μέση περιουσία των «λευκών» (113,149 δολάρια) είναι πλέον 20 φορές μεγαλύτερη από τη μέση περιουσία των «μαύρων» και 18 φορές μεγαλύτερη από εκείνη των «ισπανόφωνων», διπλασιάζοντας τη σχετική «ψαλίδα» μέσα σε είκοσι χρόνια. Περισσότερο από το ένα τρίτο των νοικοκυριών των ισπανόφωνων και των μαύρων διαθέτουν μηδενικά ή και αρνητικά περιουσιακά στοιχεία (το ανάλογο ποσοστό στους λευκούς είναι μόνο 15%). Η αλήθεια φυσικά είναι πως αυτές οι εξελίξεις δεν οφείλονται αποκλειστικά στην κρίση: το χάσμα μεταξύ των ευπορότερων και των μεσαίων τάξεων, αυξάνει ακατάπαυστα από τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Επιπλέον, αυτό που ο Πολ Κρούγκμαν (Paul Krugman) αποκάλεσε «νέα οικονομία της ανισότητας» δε συμπεριλαμβάνει αποκλειστικά τους μαύρους ή τους πρόσφατους μετανάστες. Σε εξίσου δεινή κατάσταση βρίσκονται τα υπολείμματα των «λευκών σκουπιδιών» του νότου, οι άξεστοι και αδαείς αυτοί πληθυσμοί που με τόση ωμότητα περιέγραψε ο Έρσκιν Κόλντουελ (Erskine Caldwell) ή και οι γόνοι των εκπτωχευμένων αγροτών που συρρέουν στις πόλεις των Απαλαχίων σε αναζήτηση κάποιας θέσης ανειδίκευτης εργασίας. Αν και πολιτικά μιλώντας, οι πληθυσμοί αυτοί, φοβούμενοι μη συγχωνευθούν εντελώς με τους μη-λευκούς, επιλέγουν συχνά να τοποθετηθούν στους αντίποδες, στη ρατσιστική πτέρυγα της αντιπολίτευσης. Κατ' αντιστοιχία αναδύονται και εύπορες και μορφωμένες ελίτ στους μη-λευκούς πληθυσμούς. Πάντως η περί ου ο λόγος έρευνα, σύμφωνα και με τα λόγια του Πολ Τέιλορ (Paul Taylor), αντιπροέδρου του «πιου», αποτελεί «μια σοβαρή υπενθύμιση του πόσο υπέρογκο είναι το ποσοστό των μειονοτικών ομάδων που ζει στο περιθώριο της οικονομικής ζωής της χώρας». Για ιστορικούς και κοινωνικούς λόγους, αυτά τα «περιθώρια» είναι πολύ πιο πολυάνθρωπα στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες, σε σχέση με την Ευρώπη. Τροφοδοτεί το μερίδιο του λέοντος των λιγότερο ειδικευμένων θέσεων εργασίας, των λιγότερο μορφωμένων, εκείνων που δεν διαθέτουν καμία ιατροφαρμακευτική κάλυψη, των επισφαλών ή προσωρινών θέσεων εργασίας (μιας κατηγορίας που γνωρίζει μεγάλη άνθηση)... Είναι παράλληλα η ίδια κατηγορία που δεν καταβάλει φόρους και ψηφίζει λιγότερο, ούτως ώστε τα εκλογικά επιτελεία των κομμάτων (εκτός σπανίων περιπτώσεων) να μπορούν με άνεση να την αγνοούν στους σχεδιασμούς τους, χωρίς να εκλογικό κόστος: οι «αποκλειστικά λευκοί» συμμετέχουν στις εκλογές πολύ περισσότερο από κάθε άλλο. Μια άλλη πρόσφατη έρευνα του κέντρου «πιου», τις παραμονές των εκλογών του 2008, είχε δείξει πως οι λευκοί υποστήριζαν ελαφρώς (με 46% έναντι 44%) τους Ρεπουμπλικάνους από τους Δημοκρατικούς, που με τη σειρά τους υπερείχαν σε όλες τις υπόλοιπες εθνοτικές ομάδες. Σήμερα οι λευκοί υποστηρίζουν με πολύ μεγαλύτερο ενθουσιασμό τους Ρεπουμπλικάνους (52% έναντι 39%). Αυτό με τη σειρά του χαλυβδώνει εν πολλοίς την αποφασιστικότητα των Ρεπουμπλικάνων, με επικεφαλής το «κόμμα του τσαγιού» στη γενική τους επέλαση εναντίον του «οργίου σπατάλης των κοινωνικών δαπανών». Συχνά μας φαίνεται κάπως δύσκολο να αντιληφθούμε την κοσμοθεωρία τους, που όμως πολύ απέχει από το να είναι περιθωριακή. Αν κι ένα μεγάλο τμήμα του «κόμματος του τσαγιού» υιοθετεί μια στάση που μας φαίνεται σχεδόν απάνθρωπη όσον αφορά την εμμονή του να εκμηδενίσει κάθε κοινωνική δαπάνη, αυτό οφείλεται στο ότι η κοινωνική του βάση μοιάζει αδιάφορη για ό,τι κι αν συμβεί. Οπότε ο πελώριος «τέταρτος κόσμος» της Αμερικής, αν και αριθμεί πολλές δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπινα όντα, είναι πολιτικά σχεδόν αδιάφορος. Αν συνυπολογίσουμε τις άλλες δύο μεγάλες κοινωνικές ομάδες που εδώ και μια τριετία κινητοποιήθηκαν πολύ περισσότερο του συνήθους υπέρ της εκλογής του Ομπάμα (Obama) -και παράλληλα επλήγησαν έκτοτε πολύ περισσότερο από την κρίση(τις γυναίκες, η απασχόληση των οποίων συνεχίζει να μειώνεται μετά τη λεγόμενη «ανάκαμψη», ενώ η απασχόληση των ανδρών αυξάνει, και τους νέους, η ανεργία των οποίων φθάνει σε πρωτοφανή για τις ΗΠΑ «γαλλικά» επίπεδα), κατανοούμε κάπως καλύτερα από πού αντλούν την αυτοπεποίθησή τους οι Ρεπουμπλικάνοι στην επιχείρησή τους να πετύχουν ταυτόχρονα τη μείωση του ελλείμματος και την ελάφρυνση της φορολογίας! Προς το παρόν τουλάχιστο, οι Αμερικανοί «αγανακτισμένοι» είναι πολιτικά εξουδετερωμένοι.