Ο αστάθμητος παράγοντας

*

«Μήπως η ευτυχία εξαρτάται από την άγνοια;» Οταν έθετε το ερώτημα οΤσέχοφ στον «Πλατόνοφ», πριν από 110 χρόνια, περίπου, η κοινωνία της εποχής αλλιώς αντιλαμβανόταν την αμφιθυμία του ήρωα και με διαφορετικά δεδομένα την επεξεργαζόταν. Σήμερα, το ίδιο ερώτημα στηρίζεται αποτελεσματικά από καταιγισμό στοιχείων: νέες περικοπές στις αποδοχές του δημόσιου τομέα, μείωση των κοινωνικών δαπανών, καταργήσεις και συγχωνεύσεις δημοσίων οργανισμών, περιορισμός των προσλήψεων. Η ανεργία, ισχυρίζονται οι αναλυτές, θα πλήξει ένα εκατομμύριο άτομα πριν τελειώσει ο χρόνος.

Παράλληλα, διογκώνονται τα ψυχολογικά προβλήματα λόγω της οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με στοιχεία, το τελευταίο διάστημα, οι κλήσεις προς τη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία (1018), που λειτουργεί εδώ και τρία χρόνια από την Οργάνωση Κλίμακα σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας, έχουν αυξηθεί κατά 60% με 70%.

Οι ψυχολογικοί κραδασμοί ακολουθούν το ντόμινο των οικονομικών αλλαγών και πολλαπλασιάζονται από τη βεβαιότητα ότι το επίπεδο ζωής θα υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις. Το τσεχοφικό ερώτημα βρίσκεται αντιμέτωπο με τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται στη χώρα μας. Εν πολλοίς, η όποια «ευτυχία» απολαμβάναμε οφειλόταν σε αυτήν ακριβώς την «άγνοια» της χρεοκοπίας, που πλησίαζε με βήμα ταχύ. Ακόμη και όσοι ισχυρίζονται ότι «γνώριζαν» δεν μπορούσαν να αντιληφθούν ούτε το μέγεθος ούτε τις επιπτώσεις. Κυρίως το δεύτερο. Γιατί όσες υποθέσεις κι αν κάνουν οι οικονομολόγοι, όσα μέτρα και αν πάρουν οι κυβερνήσεις, εκείνο που τελικά θα ορίσει τις εξελίξεις είναι ο αστάθμητος ανθρώπινος - ψυχολογικός παράγοντας. Τα αισθήματα που δεν φανερώνονται, οι φοβίες και οι κρίσεις πανικού που παραμένουν αδιάγνωστες, οι κουβέντες που δεν μοιράζονται, οι σκέψεις που δεν βρίσκουν διέξοδο σε πειστικές απαντήσεις.

Αυτήν την εβδομάδα προβάλλεται στις αίθουσες μια εμβληματική γερμανική ταινία του 1932 σε σενάριο τουΜπέρτολτ Μπρεχτ: «Σε ποιον ανήκει ο κόσμος» («Kuhle Wampe»). Η Γερμανία στην περίοδο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, με εκατομμύρια ανέργους, παραγκουπόλεις, φτώχεια, πείνα, καμιά ελπίδα για το μέλλον... Ο νεαρός άνεργος γιος μιας τετραμελούς οικογένειας χωρίς πόρους, μετά το τέλος ενός στοιχειώδους γεύματος, με εντάσεις και διαπληκτισμούς, αποσύρεται στο δωμάτιό του. Βγάζει το ρολόι, παραμερίζει τις γλάστρες από το παράθυρο και βουτάει στο κενό. Ανάμεσα στις αντιδράσεις των περιοίκων που καταγράφει ο φακός και εκείνη ενός άντρα, ο οποίος, πολύ ψύχραιμα, χωρίς καμία σύσπαση ή συναίσθημα στο πρόσωπο, σχεδόν μονολογεί: «Ενας άνεργος λιγότερος».

Οσες δεκαετίες και αν έχουν περάσει από τότε, με πολέμους, επαναστάσεις, ανατροπές, περιόδους ευμάρειας και ύφεσης, με κοσμογονία στην τεχνολογία και την επιστήμη, το άδειο βλέμμα της κυνικής διαπίστωσης διασχίζει τον χρόνο απαράλλαχτο. Και κανένας ιστορικός παραλληλισμός να μην είναι φερέγγυος, το βλέμμα είναι εκεί. Για να μας υπενθυμίζει το απρόβλεπτο.

---