Ελληνική διάνοια θεμελίωσε την «Πράσινη Χημεία»!

Paul T. Anastas.

Eνας Ελληνας επιστήμονας, ο οποίος έχει ήδη θέση στην ιστορία!

Είναι ο Διευθυντής του Κέντρου «Πράσινης Χημείας & Μηχανικής» του Yale. Η επιλογή του προέδρου Obama για το γραφείο «Ερευνας και Ανάπτυξης». Διότι είναι ο πρώτος που έστρεψε την έρευνα σε χημικά προϊόντα «φιλικά προς το περιβάλλον» και «μη τοξικά», συνδέοντας το περιβαλλοντικό με το οικονομικό όφελος. Παγκοσμίως αποκαλείται «Πατέρας της Πράσινης Χημείας». Διότι το 1991 επινόησε τον όρο και μαζί με τον John C. Warner, όρισε τις «12 Αρχές της Πράσινης Χημείας»,

οι οποίες «αποτελούν πλέον βασική ύλη σχεδόν σε όλα τα εκπαιδευτικά Ιδρύματα του κόσμου».
«What do you get when you cross a mad scientist with a bureaucrat?
-Paul Anastas, the assistant administrator of U.S. EPAs Office of Research and Development!».
Έτσι αρχίζει άρθρο των «New York Times» για τον σπουδαίο επιστήμονα.

«People ask me how I came up with the name «green chemistry» in 1991, and they think I’m joking when I say green is the colour of nature but in the United States green is also the colour of our money. It’s always been about how you meet your environmental and economic goals simultaneously», περιγράφει ο ίδιος.

Ο Paul Anastas αποκαλείται «πατέρας της πράσινης χημείας» επειδή με τις έρευνες (σχετικά με το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη χρήση ελάχιστα τοξικών, φιλικών προς το περιβάλλον χημικών ουσιών) και τις 12 Αρχές που θεμελίωσε, «επιβλήθηκε» στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και «υποχρέωσε» την βιομηχανία να υπακούσει στις «πράσινες εντολές του». Είναι επίσης, υπέρμαχος της επιστήμης της βιωσιμότητας και της καινοτομίας για την προστασία του περιβάλλοντος. Ο Paul Anastas διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε ηγετικές θέσεις στην κυβέρνηση, τον ακαδημαϊκό κλάδο και τον ιδιωτικό τομέα.

Ποιες είναι οι 12 Αρχές της Πράσινης Χημείας;

Πρόληψη
1. Είναι προτιμότερο να προλαμβάνουμε τα απόβλητα από το να κατεργαζόμαστε ή να καθαρίζουμε τα απόβλητα αφού σχηματιστούν.
It is better to prevent waste than to treat or clean up waste after it is formed.

Οικονομία Ατόμων
2. Οι μέθοδοι σύνθεσης πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε όλα τα άτομα των προϊόντων ή όσον το δυνατόν περισσότερα να συμμετέχουν στο τελικό προϊόν.
Synthetic methods should be designed to maximize the incorporation of all materials used in the process into the final product.

Λιγότερο επικίνδυνες χημικές συνθέσεις
3. Σχεδιασμός συνθετικών μεθόδων ώστε να χρησιμοποιούν και να δημιουργούν ουσίες που έχουν ελάχιστη ή καθόλου τοξικότητα στον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Wherever practicable, synthetic methodologies should be designed to use and generate substances that possess little or no toxicity to human health and the environment.

Σχεδιασμός ασφαλέστερων χημικών προϊόντων
4. Τα χημικά προϊόντα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να είναι αποτελεσματικά για τον σκοπό που σχεδιάστηκαν με ελαχιστοποίηση της τοξικότητάς των.
Chemical products should be designed to preserve efficacy of function while reducing toxicity.

Ασφαλέστεροι διαλύτες και βοηθητικά μέσα
5. Η χρήση διαλυτών να αποφεύγεται ή όπου χρησιμοποιούνται να είναι αβλαβείς.
The use of auxiliary substances (e.g. solvents, separation agents, etc.) should be made unnecessary wherever possible and innocuous when used.

Σχεδιασμός για ενεργειακή αποτελεσματικότητα
6. Μείωση της απαιτούμενης ενέργειας στις διάφορες χημικές διεργασίες και όπου είναι δυνατόν να γίνονται σε θερμοκρασία περιβάλλοντος και ατμοσφαιρική πίεση.
Energy requirements should be recognized for their environmental and economic impacts and should be minimized. Synthetic methods should be conducted at ambient temperature and pressure.

Χρήση ανανεώσιμων πρώτων υλών
7. Οι πρώτες ύλες πρέπει να είναι ανανεώσιμες.
A raw material or feedstock should be renewable rather than depleting wherever technically and economically practicable.

Μείωση ενδιαμέσων παραγώγων
8. Μη απαραίτητα παράγωγά όπως προστατευτικές ομάδες, προστασία αποπροστασία, προσωρινές τροποποιήσεις φυσικών και/ή χημικών διεργασιών πρέπει να ελαχιστοποιηθούν ή να αποφεύγονται διότι τα στάδια αυτά απαιτούν επιπλέον αντιδραστήρια και δημιουργούν απόβλητα.
Reduce derivatives - Unnecessary derivatization (blocking group, protection/ deprotection, temporary modification) should be avoided whenever possible.

Κατάλυση
9. Καταλυτικά αντιδραστήρια, κατά το δυνατόν εκλεκτικά, υπερέχουν των αντιδραστηρίων που επιβάλλει η στοιχειομετρία της αντίδρασης.
Catalytic reagents (as selective as possible) are superior to stoichiometric reagents.

Σχεδιασμός αποικοδομήσιμων προϊόντων
10. Προϊόντα που αποικοδομούνται στο περιβάλλον προς μη τοξικά προϊόντα και δεν διατηρούνται ανέπαφα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Chemical products should be designed so that at the end of their function they do not persist in the environment and break down into innocuous degradation products.

Ανάλυση πραγματικού χρόνου για πρόληψη της ρύπανσης
11. Ανάπτυξη μεθόδων ανάλυσης πραγματικού χρόνου που θα επιτρέπουν τον έλεγχο των διεργασιών όσον αφορά το σχηματισμό επικίνδυνων ουσιών.
Analytical methodologies need to be further developed to allow for real-time, in-process monitoring and control prior to the formation of hazardous substances.

Ασφαλέστερη χημεία για την πρόληψη ατυχημάτων
12. Οι χρησιμοποιούμενες και παραγόμενες ουσίες σε μία χημική διεργασία πρέπει να επιλέγονται έτσι ώστε να υπάρχει ελάχιστη πιθανότητα χημικών ατυχημάτων συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών, εκρήξεων και ανάφλεξης.
Substances and the form of a substance used in a chemical process should be chosen to minimize potential for chemical accidents, including releases, explosions, and fires.

ξεκίνησε την καριέρα του ως χημικός του Environmental Protection Agency, όπου ανήλθε στις θέσεις του επικεφαλής του Κλάδου Βιομηχανικής Χημείας και του διευθυντή του Προγράμματος Πράσινης Χημείας των ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του στο EPA επινόησε τον όρο «Πράσινη Χημεία».

«Είναι η χρήση ενός συνόλου αρχών, με την εφαρμογή των οποίων μειώνεται ή εξαλείφεται η χρήση ή, η δημιουργία επικίνδυνων ουσιών στις διεργασίες σχεδιασμού, παραγωγής και εφαρμογής των χημικών προϊόντων», όπως ορίζεται από τον ίδιο.

Συγχρόνως, όμως, η Πράσινη Χημεία, εκτός από το χρώμα της Φύσης, έχει και το «χρώμα του χρήματος».

«Το να γίνει κανείς πιο «πράσινος» αποδεικνύεται σοφή οικονομική κίνηση, καθώς οι βελτιώσεις μπορούν να βοηθήσουν τις φαρμακοβιομηχανίες να εξοικονομήσουν 10-15 δισ. δολάρια το χρόνο για κάθε εμπορικά επιτυχημένο φάρμακό τους», τονίζει ο Μπαζ Κιου, ο οποίος εισήγαγε την «Πράσινη χημεία» στη φαρμακοβιομηχανία Ρfizer πριν από μια 10ετία.

Ούτως ή άλλως το πρόγραμμα RΕΑCΗ της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το οποίο έχει τεθεί σε ισχύ από το 2007, έχει ως στόχο να περιορίσει ή και να απαγορεύσει τη χρήση ορισμένων χημικών που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στην αγορά.

Εντάχθηκε στο δυναμικό του Yale τον Ιανουάριο του 2007, ως διευθυντής του Πανεπιστημιακού Κέντρου του Yale για την Πράσινη Χημεία και την Πράσινη Μηχανική.

«Ο Παύλος είναι ο κατάλληλος άνθρωπος την κατάλληλη στιγμή για την κρίσιμη αυτή θέση», είχε δηλώσει ο James Gustave Speth, κοσμήτορας της Σχολής του Yale Δασολογίας & Περιβαλλοντικών Μελετών.
«Χρειαζόμαστε μια επιστροφή στην επιστήμη με βάση τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς, και ο Παύλος είναι το πρόσωπο για να βοηθήσει να οδηγήσει αυτήν την προσπάθεια».

Πριν από την ένταξή του στο Πανεπιστήμιο του Yale, ο κ. Αναστάς ήταν ιδρυτικός διευθυντής του Ινστιτούτου «Πράσινης Χημείας», η οποία έχει έδρα στην Αμερικανική Χημική Εταιρεία στην Ουάσιγκτον.

Ο κ. Ανάστας αποτέλεσε επιλογή του Προέδρου Ομπάμα για τη διεύθυνση του Γραφείου Έρευνας και Ανάπτυξης. Εργάστηκε ως Επιστημονικός Σύμβουλος στις Ηνωμένες Πολιτείες στην Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος, καθώς και Βοηθός Διοικητή του Οργανισμού για την Έρευνα και την Ανάπτυξη, που διορίζονται από τον Πρόεδρο.

Ερευνητική δραστηριότητα
Τα ερευνητικά ενδιαφέροντά του έχουν επικεντρωθεί στο σχεδιασμό ασφαλέστερων χημικών προϊόντων, βιολογικών πολυμερών, και νέων μεθόδων χημικής σύνθεσης που να είναι πιο αποτελεσματική και λιγότερο επικίνδυνη για το περιβάλλον.

Ο στόχος της έρευνάς του είναι να επιτευχθεί καλύτερη κατανόηση της μοριακής βάσης της αειφορίας (sustainability). Το πλαίσιο του σχεδιασμού των Αρχών της «Πράσινης Χημείας» επιδιώκει τη βελτιστοποίηση των συνθετικών οδών και το σχεδιασμό του προϊόντος με ελάχιστη τοξικότητα και υλικά / χαμηλής ενεργειακής απόδοσης.

Κατά τη διαδικασία του σχεδιασμού συστημάτων «Πράσινης Χημείας» διερευνήθηκαν νέα χημικά συστήματα που επιτυγχάνουν αποτελεσματικούς μετασχηματισμούς και διαχωρισμούς με τη χρήση τεχνικών ενσωματωμένων συνθετικών και μοριακής μηχανικής.

Παράλληλα, ο κ. Ανάστας έχει πλούσιο συγγραφικό έργο στο θέμα της βιωσιμότητας, πράσινης χημείας και πράσινης τεχνολογίας, έχοντας δημοσιεύσει 10 βιβλία μεταξύ των οποίων τα Benign by Design, Designing Safer Polymers, Green Engineering, Green Chemistry: Theory and Practice (μαζί με τον John Warner).

Διακρίσεις
EPA Silver Medal - Design and Development EPA’s Green Chemistry Program, 1997
Vice-President’s Hammer Award – Green Chemistry Program, 1998
EPA Bronze Medal - Development of Green Chemistry Expert System, 1999
Joseph Seifter Award for Scientific Excellence in Risk Assessment, 1999
Nolan Sommer Award - Distinguished Contributions to Chemistry, 1999
Special Professor, University of Nottingham, 1999
Honorary Professor, Queens University, Belfast, N. Ireland, 2001
Erskine Scholar, University of Canterbury, New Zealand, 2002
Greek Chemical Society Award for Contributions to Chemistry, 2002
Inaugural Canadian Green Chemistry Medal, Montreal, Canada, 2004
Scientific American 50 Award, Policy Innovation, 2005
H. John Heinz III Award, Environment, 2006
Honorary Doctorate, Queen’s University, Belfast, 2007
John Jeyes Award, Royal Society of Chemistry, 2007
Annual Leadership in Science Award, Council of Scientific Society Presidents, 2008
ICIS Top Forty Individuals to the Chemical Industry, 2008

http://en.wikipedia.org/wiki/Natural_Products_Association"Natural Products Association, 2011
paul.anastas@yale.edu

Web sites:
http://www.greenchemistry.yale.edu
http://www.chem.yale.edu/faculty/anastas.html

Ραδιοφωνική συνέντευξη του «πατέρα της Πράσινης Χημείας» P. Anastas:
http://whyy.org/cms/radiotimes/2011/02/10/paul-t-anastas-the-father-of-green-chemistry/

Το πορτραίτο του κ. Anastas στους «New York Times»:
http://www.nytimes.com/gwire/2011/06/20/20greenwire-green-chemistry-guru-charting-new-course-for-e-47583.html


Η Πράσινη Χημεία στην Ελλάδα
http://www.chemistry.upatras.gr/greenchemistry/Green%20Chemistry%20in%20Greece%20gr.htm

Γιατί σχετίζουμε την Πράσινη Χημεία με τα Nobel;
«In the statement for the 2005 Nobel Prize for Chemistry for «the development of the metathesis method in organic synthesis» (awarded jointly to Yves Chauvin, Robert H. Grubbs and Richard R. Schrock), the Nobel Prize Committee states, «this represents a great step forward for «Green Chemistry», reducing potentially hazardous waste through smarter production. Metathesis is an example of how important basic science has been applied for the benefit of man, society and the environment».