ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΜΕ ΤΙΠΟΤΑ ।
ΠΑΡΑΤΗΣΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΥ ΑΠΟ Ν।ΣΜΥΡΝΗ ΚΑΙ ΕΙΔΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΜΠΑΚΑΛΟΧΑΡΤΟ, ΤΟ ΜΕΡΟΚΑΜΑΤΟ ΤΟ ΠΗΡΑΝ ΑΥΤΟΙ ΑΛΛΟΙ ΤΟ ΧΑΣΑΝΕ
Είναι απίστευτη πραγματικά η συγκέντρωση του κεφαλαίου και η αλληλοδιασύνδεση των κολοσσιαίων επιχειρήσεων που κυριαρχούν στην υδρόγειο.Οι πάντες υπέθεταν ισχυρότατη συγκέντρωση ελέγχου, αλλά τέτοιο πράγμα, μερικές εκατοντάδες επιχειρήσεις αλληλοδιαπλεκόμενες να έχουν συμμετοχή σε εταιρείες που εκπροσωπούν το 80% της παγκόσμιας οικονομίας από πλευράς κύκλου εργασιών, κανένας δεν το φανταζόταν. Γι’ αυτό και έχει προκαλέσει παγκόσμιο σάλο, αίσθηση και συζητήσεις η πρωτοποριακή μελέτη τριών Ελβετών ερευνητών του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης, που αποκάλυψε τα στοιχεία αυτά.
Ο Τζέιμς Γκλάτφελντερ, ο Στέφανο Μπατιστόν και η Στεφανία Βιτάλι, ειδικοί στα σύνθετα δίκτυα, ανέλαβαν ένα εξαιρετικής σημασίας και τεράστιου όγκου δουλειάς έργο. Αντλησαν τα στοιχεία της βάσης δεδομένων του ΟΟΣΑ για τις επιχειρήσεις (Οτβίς) για το έτος 2007, το οποίο τότε περιλάμβανε στοιχεία για 37 εκατομμύρια επιχειρήσεις σε όλον τον κόσμο (σήμερα περιλαμβάνει 44 εκατομμύρια εταιρείες).
Από αυτά τα 37.000.000 ξεχώρισαν 43.060 επιχειρήσεις, οι οποίες ανταποκρίνονται στα κριτήρια που θέτει ο ΟΟΣΑ για να οριστούν ως πολυεθνικές. Από εκεί και πέρα άρχισε η κοπιαστική και πρωτότυπη δουλειά των ερευνητών: ερεύνησαν τι ποσοστό συμμετοχής έχει η καθεμιά από τις μεγάλες αυτές επιχειρήσεις παγκόσμιας κλίμακας σε άλλες επιχειρήσεις, μικρές ή μεγάλες.
Εκπληκτοι διαπίστωσαν ότι κάθε μία από αυτές τις 43.000 επιχειρήσεις είχε κατά μέσο όρο πακέτα μετοχών (όχι πλειοψηφικά, εννοείται) σε άλλες 20 επιχειρήσεις αυτής της κατηγορίας! Η αλληλοδιαπλοκή μεταξύ τους δηλαδή ήταν τεράστιας έκτασης, πέρα φυσικά από τις μετοχές εταιρειών μικρότερου μεγέθους που κατείχαν και οι οποίες αποκάλυψαν ένα δίκτυο 600.000 αλληλεξαρτώμενων εταιρειών.
Η περαιτέρω επεξεργασία των στοιχείων αυτών έφερε στο φως τις 147 προαναφερθείσες επιχειρήσεις (τα τρία τέταρτα των οποίων ανήκουν στον χρηματοπιστωτικό τομέα, με πρώτη στον κόσμο τη βρετανική τράπεζα Μπάρκλεϊς) που εκπροσωπούν το 40% της παγκόσμιας οικονομίας. Διαπιστώνεται έτσι η ύπαρξη «μιας οικονομικής υπερ-οντότητας στο παγκόσμιο δίκτυο των μεγάλων εταιρειών», όπως επισημαίνουν οι Ελβετοί ερευνητές.
Η αλληλοδιασύνδεση αυτών των πανίσχυρων επιχειρήσεων ενισχύεται ακόμη περισσότερο από δάνεια που χορηγούν η μία στην άλλη, από ασφάλιστρα κινδύνου (CDS) και από άλλα υψηλού κινδύνου χρηματοοικονομικά προϊόντα εντελώς αδιαφανή.
Το πολύ σημαντικό όμως στοιχείο επίσης είναι ότι αυτή η στενότατη αλληλοδιασύνδεση αυξάνει τρομερά τους κινδύνους μετάδοσης σε περιόδους οικονομικών κρίσεων, γιατί «σε άσχημες εποχές οι επιχειρήσεις εμφανίζουν ταυτόχρονα προβλήματα» και έτσι δρουν άκρως αποσταθεροποιητικά για το σύστημα.
Αυτό αποδείχτηκε περίτρανα το φθινόπωρο του 2008 με την κατάρρευση της επενδυτικής τράπεζας Λίμαν Μπράδερς. Ετσι εξηγείται γιατί η χρεοκοπία μίας και μόνης τράπεζας (34ης στη λίστα των Ελβετών ερευνητών το 2007) πυροδότησε μια παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση – ακριβώς λόγω της ισχυρότατης αλληλοδιασύνδεσης αυτών των γιγαντιαίων επιχειρήσεων.
Η μελέτη των ερευνητών του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης δεν μετράει φυσικά την τρομερή πολιτική ισχύ που δίνει σε αυτές τις 147 εταιρείες η κολοσσιαία οικονομική τους δύναμη. «Στις ΗΠΑ κατόρθωσαν πάνω απ’ όλα οι πρώην συνεργάτες της τράπεζας Γκόλντμαν Σαξ που βρίσκονται στην αμερικανική κυβέρνηση και στο Κογκρέσο καθώς και οι λομπίστες της Γουόλ Στριτ να εμποδίσουν κάθε πραγματικό έλεγχο του χρηματοπιστωτικού τομέα… Επίσης στην Αγγλία, στην Ελβετία ή στη Γερμανία πολύ λίγα έχουν γίνει στο θέμα αυτό», έγραφε η συντηρητική γερμανική εφημερίδα «Ντι Βελτ».
Σκάνδαλο -Αντί για φόρους επιδοτήσεις
Ισχύς χωρίς οικονομικά ανταλλάγματα δεν σημαίνει τίποτα στην εποχή μας. Γι’ αυτό και οι κολοσσιαίες επιχειρήσεις που προαναφέραμε δεν πληρώνουν ουσιαστικά φόρους. Οπως γράφουν οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης», η Τζένεραλ Ελέκτρικ για παράδειγμα, με κέρδη μέσα στις ΗΠΑ το 2010 ύψους 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όχι μόνο δεν πλήρωσε ούτε ένα δολάριο φόρο, αλλά πήρε κι από πάνω προνομιακές επιδοτήσεις τριών δισεκατομμυρίων δολαρίων!
Σκανδαλώδες, αλλά συνηθισμένο πλέον. Αρκεί να φανταστεί κανείς ότι στις ΗΠΑ της δεκαετίας του 1950, το κράτος εισέπραττε από τις επιχειρήσεις το 30% των εσόδων του, ενώ το 2009 εισέπραξε μόλις το… 6,6%! Τώρα τα κράτη «γδέρνουν» φορολογικά τους πολίτες τους. Οι εταιρείες κάνουν πάρτι.
Δεν είναι απλά οι ευτυχέστεροι στον κόσμο, αλλά σκίζουν, με 72% των Δανών να δηλώνουν ότι «νιώθουν μια χαρά», ενώ παγκόσμια ο μέσος όρος «ευτυχίας» είναι 21%. Η θετική τους διάθεση δεν οφείλεται σε οικονομική ευμάρεια, αλλά στην εμπιστοσύνη που τρέφουν για αυτούς που τους κυβερνούν και στην αναπτυγμένη κοινωνική τους αλληλεγγύη -αυτό που ο πολιτικός επιστήμονας Robert Putnam αποκαλεί «κοινωνικό κεφάλαιο».
Στη διάρκεια του 2ου Παγκόσμιου πολέμου οι Δανοί έσωσαν σχεδόν ολόκληρη την Εβραϊκή τους κοινότητα από τη Χιτλερική θηριωδία, οργανώνοντας μια πρωτοφανή για κατεχόμενη χώρα συλλογική επιχείρηση. Το κατόρθωσαν δρώντας ομαδικά, επειδή σέβονται την εξουσία, αρκεί να νιώθουν ότι είναι δίκαιη -και φαίνεται πως η δική τους είναι.
Δεν παραλείπουν όμως να εκφράσουν δημόσια τη γνώμη τους και να δράσουν ανάλογα, αν διαπιστώσουν πως κάποιοι καταπιέζονται άδικα.
Μελετητές που προσπαθούν να εξηγήσουν την τόσο θετική ψυχολογική κατάσταση της χώρας αυτής επισημαίνουν πως από παιδιά οι Δανοί διδάσκονται την έννοια της ισότητας και της συλλογικότητας. Μαθαίνουν πως δεν είναι ξεχωριστοί και ανώτεροι, αλλά κομμάτια ενός συνόλου και αντιμετωπίζουν όλοι μαζί όποιες δυσκολίες παρουσιαστούν. Εμπιστεύονται και σέβονται τους συνανθρώπους σε όποια ομάδα κι αν αυτοί ανήκουν και η διάχυτη αυτή αίσθηση φέρνει αισιοδοξία και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να προσπαθήσει ο καθένας να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί στον τομέα του. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που το Forbes προτείνει τη Δανία σαν καλύτερη χώρα στον κόσμο για επενδύσεις.
Οι άνθρωποι που εμπιστεύονται εκείνους που τους κυβερνούν, αλλά και τους γείτονές τους και αντιστέκονται ενεργά στις κοινωνικές αδικίες, νιώθουν καλά με τον εαυτό τους. Αρα, έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι ευτυχείς, ακόμα και αν τα φέρνουν δύσκολα, λένε οι κοινωνιολόγοι. Οι κάτοικοι χωρών με χαμηλό δείκτη εμπιστοσύνης -στην κυβερνηση, στο γείτονα κλπ- έχουν πολύ λιγότερες πιθανότητες να νιώσουν καλά και να αναπτύξουν δημιουργικά τις δυνατότητές τους.
Θα έπρεπε, μάλλον, να σταματήσω εδώ. Εξυπνοι είστε, θα κάνετε τους παραλληλισμούς. Ομως, ο πειρασμός είναι μεγάλος να συνεχίσω με την προσωπική μου ιστορία: Μεγάλωσα ακούγοντας τη γιαγιά και τη μαμά μου να μου λένε πως δεν πρέπει να εμπιστεύομαι κανένα, πως όλοι είναι εναντίον μου και ψάχνουν ευκαιρία να μου τη φέρουν.
Στο σχολείο, πάλι, στη δεκαετία του '60, δάσκαλοι και καθηγητές άλλο δεν είχαν να μας πιπιλίζουν το μυαλό από το πόσο εμείς οι Ελληνες είμαστε ανώτεροι, ο διαλεχτός λαός του Θεού, απ' ευθείας απόγονοι του Περικλή κι ολοι οι Ανθέλληνες, με πρωτεργάτη τον Φαλμεράιερ, έχουν βαλθεί να μας θάψουν. {Αναρωτιέμαι αν υπάρχει στα Δανέζικα λέξη αντίστοιχη με το «Ανθέλληνες»} Εγώ, όντας πλάσμα αντιδραστικό, διάλεξα από τα παιδικά μου χρόνια να πιστεύω και να κάνω ακριβώς τα αντίθετα από ό,τι μου λέγαν οι «μεγάλοι» και τελικά μάλλον μου βγήκε σε καλό.
Και βέβαια, σε κάθε εκδήλωση της ζωής μου προσπάθησα να κρατιέμαι όσο μακρύτερα γίνεται από το οργανωμένο κράτος και τα πλοκάμια του. Ομως, οι περισσότεροι γνωστοί μου προσδοκούσαν κάτι να αρπάξουν από την κρατική θολούρα και παγαποντιά που μας περιβάλλει και πολλοί τα κατάφεραν.
Αυτό, βέβαια, δεν τους έκανε να πιστεύουν στους κυβερνώντες, ακριβώς το αντίθετο. Μάλιστα, οι πιο πολλοί δεν αρκούνται μόνο στο να μην εμπιστευονται το κράτος, που είναι ο πρώτος φαύλος και κλέφτης, η οργανωμένη εφιαλτική γραφειοκρατία που πνίγει ο,τιδήποτε θα μπορούσε να ανθίσει σε τούτο τον τόπο, ανταμείβοντας και δίνοντας προνόμια στην απίστευτη μετριότητα και στην πιο κουτοπόνηρη «καπατσοσύνη». Σαν από κεκτημένη ταχύτητα, οι πολίτες τούτης της χώρας δεν εμπιστευόμαστε κανένα και μοιάζει να είμαστε έτοιμοι να επιτεθούμε και να καταστρέψουμε, προτού καλά-καλά αναρωτηθούμε αν ο διπλανός μας είναι εχθρός ή φίλος.
Καταναλώνουμε την περισσότερη από την ενέργειά μας για να θάψουμε και να υπονομεύσουμε τους γύρω μας, παρά για να κάνουμε κάτι δημιουργικό. Ο,τι περισσεύει πάνω από το μέτριο κόβεται στη στιγμή, και χρειάζεται τεράστια δύναμη και επιμονή για να αντισταθείς, να τραβηχτείς μακριά και να αναζητήσεις την τύχη σου αλλού, σε μικρες ομάδες και μεγάλες οργανωμένες κοινωνίες δίκαιες, που δεν φοβούνται, αλλά ανταμείβουν τις ιδέες και τη δημιουργικότητα.
Γιατί υπάρχουν πολλές τέτοιες κοινωνίες και ομάδες, δεν είναι μόνο η Δανία.